ارزیابی خصوصیات گیاه‌شناسی و بازده و اجزای اسانس اکوتیپ‌های آویشن کرمانی (Thymus carmanicus Jalas) در ایران

مقدمه: آویشن کرمانی با نام علمیJalas Thymus carmanicus گونه‌ای معطر و دائمی از خانواده نعناعیان است که در مناطق مختلف ایران پراکنش دارد. هدف: در این مطالعه، خصوصیات گیاه‌شناسی و بازده و اجزای اسانس اکوتیپ‌های آویشن کرمانی در رویشگاه‌های طبیعی ایران مورد ارزیابی قرار گرفت. روش بررسی: اکوتیپ‌های آویشن کرمانی از کرمان (دو منطقه راین و سیرچ)، یزد، اصفهان و شاهرود جمع‌آوری شدند. مشخصات جغرافیایی مناطق جمع‌آوری نمونه‌ها و صفات گیاه‌شناسی اکوتیپ‌ها ثبت شد. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب به مدت 3 ساعت انجام شد و شناسایی کمی و کیفی ترکیبات نمونه‌های اسانس به وسیله دستگاه‌های گاز کروماتوگراف و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی2 انجام شد. نتایج: بازده اسانس‌ سرشاخه خشک اکوتیپ‌های کرمان - راین، کرمان - سیرچ، یزد، شاهرود و اصفهان به ترتیب برابر 5/2، 9/1، 0/2، 8/1 و 5/1 درصد بود. در هریک از نمونه‌های اسانس اکوتیپ‌های کرمان - راین، کرمان - سیرچ، یزد، شاهرود و اصفهان به ترتیب تعداد 34، 36، 37، 38 و 33 ترکیب شناسایی شد که به ترتیب 7/98، 9/98، 9/96، 3/92 و 2/98 درصد از این اسانس‌ها را تشکیل می‌داد. کارواکرول (7/80 – 42 درصد)، تیمول (8/11 - 1/4 درصد)، پاراسیمن (8/12- 5/2 درصد)، گاماترپینن (3/7- 7/3 درصد) و بورنئول (3/8– 1/3 درصد) از ترکیب‌های اصلی اسانس اکوتیپ‌ها بود و کارواکرول ترکیب عمده در همه اکوتیپ‌ها بود. نتیجه‌گیری: آویشن کرمانی به واسطه دارا بودن مقدار قابل توجهی اسانس و ترکیبات فنلی ارزشمند تیمول و کارواکرول می‌تواند در صنایع دارویی مورد استفاده قرار گیرد.